Roken, een vreemde verslaving

Wat is een verslaving?

Letterlijk betekent ‘verslaving’: “tot slaaf gemaakt”. We zeggen ook wel dat iemand slaaf van zijn eigen gewoonte is geworden. Een belangrijk kenmerk van slaaf zijn, is dat je niets te vertellen hebt. En dat is inderdaad wat veel rokers voelen als ze een aantal jaren gerookt hebben: je bent de controle verloren, je hebt niets meer in te brengen!

Tabaksverslaving

In wetenschappelijke zin zijn er wat preciezere kenmerken te noemen bij een (tabaks)verslaving. Deze worden in het psychologie beschreven als “tabaksverslaving” of “nicotine-afhankelijkheid”. Hieronder noemen we de belangrijkste kenmerken van verslaving:

• Er bestaat een sterke hunkering naar roken zodra je stopt
• Tolerantie: in de loop van de tijd heb je steeds meer nodig van het middel
• Je gebruikt systematisch meer dan gepland
• Wanneer je stopt met roken heb je last van ontwenningsverschijnselen
• Je probeert te stoppen maar dit lukt niet of niet makkelijk

Vaak begint roken met zo nu en dan een sigaret in bepaalde situaties, bijvoorbeeld in het weekend bij het uitgaan of tijdens feestjes. In dit stadium spreken we van een gelegenheidsroker.

Na verloop van tijd wordt er vaker en meer gerookt. Dit komt in ieder geval door de verslavende werking van de stof nicotine, maar vaak ook door de invloed van de omgeving. Indien belangrijke vrienden of vriendinnen ook roken dan werkt dat aanstekelijk.

Hoe dan ook ontstaat er na verloop van tijd een stabiel patroon waarbij er dagelijks een tamelijk constant aantal sigaretten* worden gerookt. Wanneer de roker probeert te minderen, dan ontdekt hij dat dit niet zo gemakkelijk is.

*Wanneer we spreken over sigaretten, bedoelen we ook sigaren, pijp, shag etc.

Wat is het resultaat van de rookverslaving?

Het resultaat van de rookverslaving is afhankelijk van de fase waarin de roker zich bevindt. We onderscheiden vier fases:

1. De tevreden roker
2. De twijfelaar
3. De voorbereider
4. De stopper

1. De tevreden roker

Een tevreden roker maakt zich weinig tot geen zorgen over zijn rookgedrag en ervaart meer voordelen dan nadelen. De roker kan geërgerd reageren als anderen hem proberen te overtuigen dat hij beter kan stoppen. Je krijgt dan reacties als “dat maak ik zelf wel uit!”; “er zijn wel meer dingen slecht in het leven” en populaire uitspraken als “mijn opa rookt als een schoorsteen en hij is al 90!”
De tevreden roker voelt zich niet verslaafd want hij kiest er tenslotte zelf voor of het interesseert de roker niet dat hij verslaafd is.

2. De twijfelaar

De twijfelaar zit in dubio. Hij ervaart voordelen van roken maar ook nadelen. Nadelen zijn bijvoorbeeld een verminderde conditie, kortademigheid, hoesten en de angst om vervelende ziektes te krijgen. De twijfelaar vindt dat hij eigenlijk zou moeten stoppen maar heeft er moeite mee om afscheid te nemen van de sigaret. De twijfelaar is zich er zeer van bewust dat hij verslaafd is maar koppelt daar nog geen consequenties aan.

3. De voorbereider

De voorbereider heeft de knoop doorgehakt en de beslissing genomen om te stoppen. Deze persoon denkt na over het goede moment en zoekt naar de beste manier om te stoppen. De roker oriënteert zich op hulpmiddelen en eventueel op een vorm van professionele ondersteuning.

4. De stopper in actie

Tenslotte komen we bij de ‘stopper in actie’. Deze is nog een stapje verder dan de voorbereider. Deze stopper heeft bijvoorbeeld nicotinepleisters gekocht bij de drogist en heeft zich voorgenomen om na het weekend te stoppen. De stopper is bewust bezig met afscheid nemen van de sigaret en is zich zeer bewust van ieder trekje dat hij neemt. De stopper weet dat hij een lastige stap gaat zetten. Als je echt verslaafd bent aan nicotine, en je wil er van af, dan moet je bereid zijn om te accepteren dat je even een lastige periode in gaat.

Na de stopdatum ervaart de stopper pas echt goed dat hij verslaafd is. De stopper denkt de hele dag aan roken, smacht naar een sigaret, kan zich moeilijk concentreren en voelt zich vaak rusteloos en soms ook somber. Sommige stoppers hebben een uitgesproken kort lontje.

Wat zijn de geestelijke ontwenningsverschijnselen van de verslaving?

De typische lichamelijke ontwenningsverschijnselen nemen binnen enkele weken af. Geestelijke ontwenningsverschijnselen die gedurende een wat langere periode blijven zijn bijvoorbeeld:

• Moeite met situaties waarin je anderen ziet roken
• Moeite om nee te zeggen tegen een aangeboden sigaret
• Regelmatig nog zin in een trekje
• (Bij sommige stoppers) langere periodes van neerslachtigheid

Ook lijken emoties harder binnen te komen waardoor de stopper soms denkt dat hij emotioneel onstabiel aan het worden is.

Wanneer verdwijnen de ontwenningsverschijnselen?

Ook deze geestelijke effecten verdwijnen na verloop van tijd. Een van de meest positieve gevolgen van het stoppen met roken is, dat de roker een erg voldaan gevoel heeft. De stopper is er in geslaagd om de verslaving de baas te worden en dat voelt zeker als een overwinning. Maar kijk uit met te vroeg juichen: er zijn meer dan genoeg stoppers die uiteindelijk toch weer terugvallen in het oude verslavingspatroon. Waakzaamheid blijft geraden want voor de meesten geldt dat slechts één sigaret weer het begin kan zijn van een nieuwe periode van verslaving.

Stoppen met roken: er is keuze genoeg!

Gelukkig zijn er vandaag de dag talloze hulpmiddelen verkrijgbaar die het stoppen een stuk gemakkelijker kunnen maken. Er zijn bijvoorbeeld nicotinevervangers in allerlei vormen, speciale medicijnen, acupunctuur- en laserbehandelingen en zelfs kruidenextracten. Stopmethodes, zoals begeleiding, kunnen ook erg effectief zijn bij het stoppen met roken. Wil je stoppen met roken? Schrijf je in voor een terugbelverzoek en ontvang informatie en advies over hulpmiddelen, stopmethodes en vergoedingen.

Help mij met een stopplan