Verslaving als keus. Deel 2
Waar iemand wel of niet van houdt kan van het éne op andere moment wijzigen. Mensen veranderen nogal eens van mening over wat ze van iets vinden en daardoor ook van wat ze wel of niet willen. Een roker kan definitief besluiten om te stoppen met roken als zijn gedachten overheerst worden door het denken aan de negatieve gevolgen van het roken.
Als hij eenmaal gestopt is en ervaart hoe het is om zonder de sigaret te leven kan het besluit plotseling veel minder definitief zijn. Hij mist het genoegen van het roken en het ongemak van de ontwenningsverschijnselen overheerst nu zijn gedachten. Dit kan leiden tot het besluit om weer te gaan roken. Meerdere theorieën wijzen op het feit dat de keuzes die we maken continue onder druk staan.
Onze voorkeuren, opvattingen en hetgeen waar we aandacht aan schenken verandert voortdurend. Daarnaast komen onze voorkeuren vaak niet rationeel tot stand, maar is ons mening wat we van iets vinden en waar we aandacht aan schenken intuïtief bepaald en vaak beïnvloed door ervaringen in het verleden die we ons niet bewust herinneren.
De theorie
Wat we verslaving noemen is volgens de “Skog’s keuze theorie” niets anders dan dat iemand onder invloed van zijn wisselende voorkeuren tegengestelde keuzes maakt. Ook een verslaafden heeft altijd een keuze. Het schijnbare gebrek aan zelfbeheersing ontstaat omdat de verslaafde van gedachten verandert. De keuzes die een verslaafde maakt botsten op elkaar.
Op sommige momenten domineert de optie om door te gaan en op andere momenten domineert de optie om zelfbeheersing uit te oefenen. Waarin een verslaafde zich onderscheidt van een niet verslaafde zou in deze visie liggen in de mate dat waarin zij verschillen in de wisselvalligheid van hun voorkeur voor het gebruik van een bepaald middel.
Volgens een ander visie over verslaving , die zich baseert op een psychologische theorie de “Slovic’s gevoelsheuristiek”, hebben mensen twee verschillende methodes om oordelen te vellen: een intuïtief en een analytisch systeem. Het intuïtief systeem is snel en bepaald onze eerste gevoelens over alles waarmee we in aanraking komen.
Het analytische systeem berust meer op het overdenken van bewuste kennis en ervaringen en komt middels nadenken en berekening tot een oordeel. Dit kost tijd en kan pas in tweede instantie invloed hebben op je beslissing wat je gaat doen. Bij verslaving overheerst vooral het intuïtieve systeem en zou een belangrijke factor zijn in het ontwikkelen en behouden van verslaving.
Binnen de “Cognitieve Bais theorie” is de zienswijze dat het ontstaan van verslaving en het in stand houden van verslaving veroorzaakt wordt door onbewuste mentale processen. Bij verslaving ontstaat er zonder dat de persoon zich dat realiseert een verandering in de werking van de hersenen. Dit beïnvloedt iemands overtuigingen, verwachtingen, zelf-effectiviteit, en oordelen. Het bepaalt ook waar iemands aandacht wel of niet door wordt getrokken en hoe lang iets aandacht krijgt.
Het is bijvoorbeeld gebleken dat rokers zich veel gemakkelijke positieve effecten en associaties van roken herinneren dan de negatieve. Rokers schenken ook meer aandacht aan zaken die iets met het roken te maken hebben. En zij zien die zaken ook eerder.
De kritiek
Met bovenstaande aanvullingen en variaties op de opvatting dat verslaving een keus is, lijkt de theorie meer te kunnen verklaren, echter kan je wel afvragen in hoever je nog kan spreken van keus als de beslissing wat te doen zo afhankelijk is van wisselvallige voorkeuren, onbewuste processen en gevoelens waar je geen directe controle op hebt.
Verslaafden zelf herkennen zich meestal niet in deze theorie. Zij hebben zelf niet het gevoel dat hun gedrag het gevolg is van een keus. Het voelt als een innerlijke dwang om iets te doen, waar geen nee tegen gezegd kan worden. Als iemand je met een pistool op je slaap dwingt om iets te doen, heb je ook de keus om te weigeren. Toch zien de meeste mensen dit niet als een geval van vrije keus. We kunnen concluderen dat meer nodig is om verslaving volledig te verklaren. Hierover later meer.
Lees ook: Roken als keuze. Deel 1 >>
Waar iemand wel of niet van houdt kan van het éne op andere moment wijzigen. Mensen veranderen nogal eens van mening over wat ze van iets vinden en daardoor ook van wat ze wel of niet willen. Een roker kan definitief besluiten om te stoppen met roken als zijn gedachten overheerst worden door het denken aan de negatieve gevolgen van het roken.
Als hij eenmaal gestopt is en ervaart hoe het is om zonder de sigaret te leven kan het besluit plotseling veel minder definitief zijn. Hij mist het genoegen van het roken en het ongemak van de ontwenningsverschijnselen overheerst nu zijn gedachten. Dit kan leiden tot het besluit om weer te gaan roken. Meerdere theorieën wijzen op het feit dat de keuzes die we maken continue onder druk staan.
Onze voorkeuren, opvattingen en hetgeen waar we aandacht aan schenken verandert voortdurend. Daarnaast komen onze voorkeuren vaak niet rationeel tot stand, maar is ons mening wat we van iets vinden en waar we aandacht aan schenken intuïtief bepaald en vaak beïnvloed door ervaringen in het verleden die we ons niet bewust herinneren.
De theorie
Wat we verslaving noemen is volgens de “Skog’s keuze theorie” niets anders dan dat iemand onder invloed van zijn wisselende voorkeuren tegengestelde keuzes maakt. Ook een verslaafden heeft altijd een keuze. Het schijnbare gebrek aan zelfbeheersing ontstaat omdat de verslaafde van gedachten verandert. De keuzes die een verslaafde maakt botsten op elkaar.
Op sommige momenten domineert de optie om door te gaan en op andere momenten domineert de optie om zelfbeheersing uit te oefenen. Waarin een verslaafde zich onderscheidt van een niet verslaafde zou in deze visie liggen in de mate dat waarin zij verschillen in de wisselvalligheid van hun voorkeur voor het gebruik van een bepaald middel.
Volgens een ander visie over verslaving , die zich baseert op een psychologische theorie de “Slovic’s gevoelsheuristiek”, hebben mensen twee verschillende methodes om oordelen te vellen: een intuïtief en een analytisch systeem. Het intuïtief systeem is snel en bepaald onze eerste gevoelens over alles waarmee we in aanraking komen.
Het analytische systeem berust meer op het overdenken van bewuste kennis en ervaringen en komt middels nadenken en berekening tot een oordeel. Dit kost tijd en kan pas in tweede instantie invloed hebben op je beslissing wat je gaat doen. Bij verslaving overheerst vooral het intuïtieve systeem en zou een belangrijke factor zijn in het ontwikkelen en behouden van verslaving.
Binnen de “Cognitieve Bais theorie” is de zienswijze dat het ontstaan van verslaving en het in stand houden van verslaving veroorzaakt wordt door onbewuste mentale processen. Bij verslaving ontstaat er zonder dat de persoon zich dat realiseert een verandering in de werking van de hersenen. Dit beïnvloedt iemands overtuigingen, verwachtingen, zelf-effectiviteit, en oordelen. Het bepaalt ook waar iemands aandacht wel of niet door wordt getrokken en hoe lang iets aandacht krijgt.
Het is bijvoorbeeld gebleken dat rokers zich veel gemakkelijke positieve effecten en associaties van roken herinneren dan de negatieve. Rokers schenken ook meer aandacht aan zaken die iets met het roken te maken hebben. En zij zien die zaken ook eerder.
De kritiek
Met bovenstaande aanvullingen en variaties op de opvatting dat verslaving een keus is, lijkt de theorie meer te kunnen verklaren, echter kan je wel afvragen in hoever je nog kan spreken van keus als de beslissing wat te doen zo afhankelijk is van wisselvallige voorkeuren, onbewuste processen en gevoelens waar je geen directe controle op hebt.
Verslaafden zelf herkennen zich meestal niet in deze theorie. Zij hebben zelf niet het gevoel dat hun gedrag het gevolg is van een keus. Het voelt als een innerlijke dwang om iets te doen, waar geen nee tegen gezegd kan worden. Als iemand je met een pistool op je slaap dwingt om iets te doen, heb je ook de keus om te weigeren. Toch zien de meeste mensen dit niet als een geval van vrije keus. We kunnen concluderen dat meer nodig is om verslaving volledig te verklaren. Hierover later meer.
Lees ook: Roken als keuze. Deel 1 >>
